Liân oe̍h hâm jī ê koan hē: "Án chóaⁿ hō chò chi̍t jī?"

Nā ū, liân Tâi Ji̍t to bô siu.


Āu pái tha̍k Chheng Ji̍t sî-tāi ê bûn-hiàn nā ū tú ·tio̍h, ài kā i kì-lo̍k ·khí ·lâi.

2 Likes

Oa̍t-lâm-gí siá "chữ Quốc Ngữ" (~"jī Kok Gí")... XD

3 Likes

Hmmm

M̄koh sûtián tiānntiānn lóng sī ū siú multisyllabic ê sû ne.

Hàngítsok ê giân'gí(s), ū hun "jītián" (monosyllablic, glyph) kah "sûtián", tsísī thongsiông "sûtián" mā ū "jītián" ê konglîng.

Hàngítsok ê giân'gí(s) kiann kàu kīntāi, ho̍k'ha̍psû (compound words) siūnn tsē, leh beh tsiàm tuāpōohūn khì, sóoí guá kiàngī mái tshiūnn Ua̍tlâmgí hitkhuán siá.

Beh án ne kiàn gī, chhiáⁿ chhì kái soeh khòaⁿ māi lí ê kiàn gī ê lí lūn? In ūi Tâi gí ê compound words bô chhiūⁿ Eng gí ê "chē im hêng thài sò͘". Eng gí ê chiok chē tàu tah ê, Tâi gí 9 siâⁿ í siōng lóng chū iû ê. Thài ē ài beh tòe Eng gí ê kui chek?

Oa̍t Lâm gí ûn ná mā chiok chē compounds, sû tián ûn ná ū siu. In mā khah chá teh siá liân oe̍h, lō͘ bóe ta̍k ke hoat hiān liân oe̍h chiok gāi gio̍h. Góa khòaⁿ Tâi gí chiok sêng.

Guá ê líkái, compound words púnlâi tio̍h sī kóng tsūiû liânkiat ê gísû. Tshíngkàu tsi̍t ē, lín kóng ê

kám ēsái thêkiong Ingbûn hōo guá tshiautshuē giánkiù tsi̍t ē?

Guá khuànn tio̍h tsit phinn Compound Words: Open, Closed, or Hyphenated? | Grammarly, Inggí kuan'î compound words ê siáhuat ū 3 tsióng, guá jīn'uî, tī Tâigí, tsìtsió "bîngsû+bîngsû" ê tsînghîng, ta̍k tsoo lóng ēsái siá tsò "Nounnoun" (tshamkhó Tikbûn Deutsch). Kîthann ê 2 tsióng compound words, guá mā jīn'uî tī Tâigí lóng ēsái siá tsòhué, lâng khah hongpiān khuhun "gísòo" (morpheme). Tâigí kah kîthann Hàngítso̍k lóng ū "kāng'imjī" siūnn tsē ê hiānsiōng, kám mái tuì orthography khaisí hōo ta̍kke kakín tha̍k bûntsiunn ê soktōo?

Nā kámkak liân'ue̍h khah gāigio̍h, mā ēsái ti̍ttsiap liâm tsòhué siá tshiūnn guá tsit phinn ánne.

Pháiⁿsè, "Hàn-gí cho̍k" sī símmih? Kám ē sái thêkióng chengchún, ha̍plí ê tēnggī?

2 Likes

multi-syllabic morphemes

2 Likes

Góa m̄ sī teh lūn liân oe̍h pún sin, góa sī teh lūn liân oe̍h ê lí lō͘. Siá liân oe̍h iā sī kap chò hóe, lóng kāng khoán ài ū chi̍t ê lí lō͘ kái soeh kóng: sī án chóaⁿ bô ài chi̍t ê chi̍t ê (im chat) siá tō hó? Lán kóng ōe ê sî chūn mā chha put to lóng sī chi̍t ê chi̍t ê kóng. Siá jī thài ē piàn chò chi̍t ê, nn̄g ê, saⁿ ê, sì ê teh siá?

Lán kám chai it poaⁿ ê chi̍t phiⁿ Eng gí bûn lāi té, kúi siâⁿ ê gí sû kan na ū **2+ chū iû hêng thài sò͘ **, kap chò hóe iā sī siá liân oe̍h ê? (Bô kî thaⁿ ê sok pa̍k hêng thài sò͘.) Tek gí ·ne? Chhiūⁿ street-light, streetlight chit khoán ê? Nā street light (làng phāng), streetlights (ke +S), bô sǹg.

Góa kúi nā pún Eng gí chheh tú-á hiān hiān ·le, góa khòaⁿ chha put to ~90%+ ê gí sû sī:

  • 1 chū iû hêng thài sò͘ niā niā
  • 1 chū iû hêng thài sò͘ + 1~2 sok pa̍k hêng thài sò͘

Hui siông hui siông chió khòaⁿ tio̍h chi̍t ê gí sû kan na ū 2+ chū iû hêng thài sò͘ niā niā.

Tâi gí ê pí lē bô chhiūⁿ Eng gí án ne. Tian tò chē chē gí sû kan na ū chū iû hêng thài sò͘ tàu chò hóe niā niā. Chū iû hêng thài sò͘ thài ē su iàu kap chò hóe? I pún té tō chū iû ·ê. Eng gí chin chió án ne, Tek gí mā bô hiah chē. Chū iû ê lóng sī kóng ōe ê sî chūn pún té tio̍h ū.

Góa téng koân siá hiah tn̂g ê chi̍t phiⁿ lóng sī kái soeh kāng khoán ê būn tê: ōe nā ū, bûn tio̍h ài ū; ōe nā bô, bûn tiō éng oán mā bô. Bûn sī chiàu ōe siá, ā sī ōe sī chiàu bûn kóng?

Koh khah án chóaⁿ kap, Tâi gí ê chū iû hêng thài sò͘ iáu sī chū iû ê. Koh khah án chóaⁿ kóng, mā bô hoat tō͘ "kap" lán ê ōe, lán ē kè sio̍k hó hó-á chi̍t ê chi̍t ê kóng.

Góa téng koân mā ū mn̄g tio̍h chi̍t ê būn tê, chhiáⁿ lí hôe tap: HÓE CHHIA CHĀM TIÚⁿ SEK MN̂G KHENG CHHÂ HÛN lí beh án chóaⁿ siá? Kám lóng tàu chò hóe: hóechhiachāmtiúⁿsekmn̂gkhengchhâhûn?

Tâi gí nā beh kap, lán tio̍h ài ū chi̍t thò lí lō͘ thang soat bêng kóng tó ūi kap tó ūi bián. Bô, beh án chóaⁿ it tì? Góa ê lí lō͘ chin kán tan:

  1. chū iû hêng thài sò͘ bián kap
  2. gí sû nā kan na 2+ sok pa̍k hêng thài sò͘, chāi lâng kap (liân oe̍h ā bô lóng hó)
  3. lē gōa: ài liân oe̍h (kóng ōe ê sî chūn ū liaison)

Lí ê lí lō͘ kám ū hoat tō͘ án ne siá ·lòe hō͘ lán liáu kái? To siā.

2 Likes

我建議另外開一篇來講這个問題。歡迎請遘:
Guá kiàn-gī līng-guā khui 1 phinn lâi kóng tsit ê būn-tê. Huan-gîng tshiánn kàu:

  1. Obviously, guá ê giân-gí-ha̍k tì-sik, iû-kî syntax kap morphology hong-bīn, sī bô-kàu ê.
  2. Koh ū tsi̍t hāng, tō-sī bo̍k-tsiân guá tha̍k tsuán-Lô bûn-tsiunn ê sok-tōo iáu bô kái kín.

Sóo-í, ki-î基於 tse 2 hāng lí-iû, tsit-má guá tsham-ka tsit ê thó-lūn, tuì guá ū khùn-lân. Guá ing-kai ài hó-hó-á khuànn-liáu lín ê káng-lūn講論, tsiah lâi tsham-ú, tsiah hó.

Guá tuì uân-tsuân hun-khui siá Lô-má-jī, tsit-má bô thài tuā ê huán-tuì ì-kiàn (tsí-iàu kok-tsióng siá-huat tī tsia lóng sī tolerated). Sóo-í, ta̍k-ke ē-sái kè-sio̍k tsìn-hîng lín ê thó-lūn tio̍h hó. Kám-siā ta̍k-ke liōng-kái.

1 Likes

Ka tī ê keng giām: Lô Má jī án ne thiah ·khui, phah kap tha̍k ê sok tō͘ lóng ū chìn pō͘. (Góa siūⁿ èng kai sī án ne siá kap lán teh kóng ê ōe khah tùi tâng; bûn khah ha̍h ōe.)

M̄ chai pa̍t lâng ū kāng khoán ê keng giām ·bô.

Chia̍p chia̍p tha̍k khah ū pang chān.

1 Likes

Guá púnsin teh siá lóng sī ánne tsə̀! Ná ētàng hảp tsə̀hué tə̄ hō tsə̀hué, ingkai hunkhui tə̄ hō hunkhui. Tsit khuán hîng ēsái kiə̀tsə̀ hūnhảp hîng (hybrid method). Kəhlâi -ian- gua ē siátsə̀ -en-; phīñ huà guân im -nn guá mā ē siátsə̀ ñ (ә̉h Sepangâ ê zībə́); -o- siátsə̀ -ə- (tiong iong guân im); -oo- khah kuikhì siátsə̀ -o-; khin im pízû --á guá ti̍t tsiap siátsə̀ å ánne tə̄ bə̂ nn̄g huâiñ (dash); a zībə́ ê tē 9 im tə̄ sī a̋. Ánne guá kámkak khah ēsái tuììng IPA ê hîngthài; tongzên guá iōng z bə̂ iōng j (khah tsiap kīn dz ê guân lâi IPA ê set tīng), hō hảksing gínná tuétiә̉h in teh hảkhāu ә̉h ê hit thə̀, ū khah kín, khə́ lîng mā khah ū tuììng. Ketlūn tə̄ sī ingkai hunkhui tə̄ hông hunkhui, ingkai kap tsə̀hué tə̄ hảp tsə̀hué! M̄kəh tsitshî e̊ ә̉hlә̉h kah ū tshun, huán tuì e̊ lóng kàn kiāu kah bə̂ lảt! Tsuè āu ê tē 8 im a̍, guá ē iōng ả (ә̉h Uảtlâm zībə́ ê mn̄g siañ tē 3 im), ki pún siōng guá ánne iōng ê hong huat ū khah sikhảp teh tsèn tsing ê sîtsūn teh tsèn tiûñ súiōng.

Hui siông chia̍h la̍t. Góa bô kā khòaⁿ liáu, siuⁿ chē "garden paths". IPA hoān IPA.

To siā huê ìng. Iú kuan khuànn bô liáu ê būn tê, guá ê khuànn huat tio̍h lóng sī si̍p kuàn sìng ê būn tê! Guá khai sí o̍h Tikkok gí ê hit tang tsūn mā sī Tikgí ê bûnb tsiunn tiānn tiānn khuànn bē uân. Pí jû aióng tuā ê siūnn beh kah liân jī hû the̍h tiāu, ta̍k ke hiu hiu kiò! Kāng khuán, khó lîng mā sī bô si̍p kuàn ê būn tê!

Pe̍h-ōe-jī pán:

To-siā hôe-èng. Iú-koan khòaⁿ bô-liáu ê būn-tê, góa ê khòaⁿ-hoat tio̍h lóng sī si̍p-koàn-sèng ê būn-tê! Góa khai-sí o̍h Tek-kok-gí ê hit-tang-chūn mā sī Tek-gí ê bûn-chiuⁿ tiāⁿ-tiāⁿ khòaⁿ-bē-oân. Pí-jû aióng tōa--ê siūⁿ-beh kah liân-jī-hû (hyphen) the̍h-tiāu, ta̍k-ke hiu-hiu kiò! Kāng-khoán, khó-lêng mā sī bô si̍p-koàn ê būn-tê!

PS: Ta̍k-ke hē-sìⁿ-miā teh siá Pe̍h-ōe-jī, m̄-koh Tâi-oân ê ha̍k-hāu tang-sî-á teh kah Pe̍h-ōe-jī---lah! Lî-chhiáⁿ tāi-lio̍k hit pêng mā bô teh bú Pe̍h-ōe-jī, in ka-kī ū chi̍t-thò kiò-chòe Bân-lâm-gí pheng-im (Phó͘-bín-tián). Siong tōa-kha--ê Ē-mn̂g tāi-ha̍k ê kàu-siū Chiu Tiông-tsiap sian-siⁿ i mā bô-teh bú Pe̍h-ōe-jī, tong-chho͘ teh Tâi-oân tōa-kha ê Pe̍h-ōe-jī ê thâu-lâng tōa-pō͘-hūn lóng khì chi-chhî Tâi-lô--á!

Koàn sì tha̍k Pe̍h Ōe Jī ê, ū liân oe̍h ā bô, m̄ sī hiah tōa ê chha pia̍t. Pe̍h Ōe Jī pún té bô hiah "it tì" teh sú iōng liân oe̍h. Beh ōaⁿ kúi nā hāng jī bó, iā sī siá chò IPA, tōa bô kâng.

Góa chi̍t óaⁿ gû bah mī, iân sui the̍h tiāu, iáu ū chi̍t óaⁿ (khah hó chia̍h ê) gû bah mī. Lí kā mī ōaⁿ moâi, gû ōaⁿ hî, koh beh kóng lí ū chi̍t óaⁿ gû bah mī ·bô?

2 Likes

1 posts were split to a new topic: 高麗菜 chhiò-khoe

Kia̍p tiâu--ē **

Chū góa khai sí mn̄g téng koân chit kóa būn tê, ū khòaⁿ tio̍h kok chióng ìn tap. Góa kā bat ū lâng hō͘ góa bô kâng ê lí iû siá tī chia:

  1. Pâi thek Hàn jī
  2. Chū chá ū lâng án ne teh siá.
  3. Chín ū lâng án ne teh siá.
  4. Tòe Eng gí, Tek gí ā sī pa̍t khoán teh "kap jī" ê gí bûn.
  5. Khah khoài jīn bat jī cho͘ án chóaⁿ tàu, án ne thang "chō sû".
  6. Gí khì tó ūi teh tn̄g, tiāu tó ūi ài choán ah bô, khòaⁿ khah bêng.
  7. Chho͘ ha̍k chiá ài ke tàu chi̍t kóa hû hō tàu saⁿ kāng.
  8. Sû tián ū siu to im chat sû.
  9. Piáu sī "compound word" (bô thê kiōng Tâi gí ê tēng gī).
  10. Piáu sī chi̍t ê jī cho͘ kan na ū chi̍t ê sû lūi.

Hoān sè koh ū khah chē góa bē kì ·tit ê.

Án ne:

(1) bián kóng.

(2) & (3) bô teh "lūn lí', ā nā chin chiàⁿ m̄ chai thâu, hó, lán tiō chiàu chiân lē teh kiâⁿ. M̄ koh bô chiân lē ê sin sû, lán iáu koh ài chhōe chi̍t ê hong hoat, só͘ í che bô chiâu chn̂g.

(4) chia̍p khoàiⁿ. M̄ koh Tâi gí tiō m̄ sī Eng gí, mā m̄ sī Tek gí. Chit ê lí iû bē su (1). Lán bián pâi thek pa̍t ê gí bûn chò chham khó, m̄ koh mā m̄ hó kā pa̍t ê gí bûn chò chú. Tâi gí ū ka kī ê lí, ka kī ê lō͘.

(5) hoān sè khah ū lí, m̄ koh lán teh kóng ōe ê sî chūn kan ná bô hit ê su kiû, siá jī ê sî chūn thài ū? Beh thiah bêng Tâi gí ê "sû" bô kán tán, lâu téng góa siá ê bián koh tiông ho̍k.

(6) tō bô iáⁿ. Gí khì teh tn̄g chham hoâiⁿ, ti̍t tiāu, "liân" jī bô hit ê châi tiāu. Thang kóng bûn jī pún sin bô hit lō châi tiāu, he sī kóng ōe ê chi̍t ê mê kak.

(7) ū iáⁿ, m̄ koh it poaⁿ ê bûn jī hâm chho͘ ha̍k chiá su iàu ê, thang kóng it tēng sī bô kâng mi̍h. Eng gí ê chho͘ ha̍k kàu châi mā ū phiau KK iā sī IPA, ûn ûn.

(8) sû tián siu sû, chok chiá jīn ûi sī sû ê, i tō ài siu. Che hâm liân jī tá ūi ū koan liân? Chhiūⁿ Pe̍h-ōe Sió Sû-tián, bô it tēng ta̍k hāng sû tiâu lóng ū liân oe̍h. Kí chi̍t ê chiâⁿ hó ê lē: "tē tāng".

(9) bô kái soeh "compound word", khah oh bêng pe̍k. Èng kai chham (10) kāng ì sù. Nā pa̍t gí ê "compound word", ū chióng chióng kui chek. Kí chi̍t lē tō hó: chhiūⁿ Eng gí, ū chi̍t ê "chū jiân hoat seng" ê kui chek: TŌNG SÛ + BÊNG SÛ nā sī hū bīn ì gī ê gōa lâi gí, lán tio̍h ài liân jī. Si̍t chāi sī chiok iù lō͘, koh chē kah siá bē liáu. Tâi gí nā beh siat chi̍t ê chiok chheng chhó ê tēng gī, kóng tó chi̍t khoán sû lūi iā sī tang sî beh liân, hoān sè ē ēng tit. Iáu m̄ bat khòaⁿ tio̍h hia ·ê tēng gī.

Cha̍p ê "lí iû" lāi té, chi̍t pòaⁿ bô teh lūn lí, chi̍t pòaⁿ bô teh chim chiok. Iáu bô khòaⁿ tio̍h lâng kái soeh "ōe" tó ūi ū teh liân ·khí ·lâi, tì sú lán ê jī mā tio̍h ài chiàu liân. Lâng teh o̍h Lô Má jī ê sî it tēng ē mn̄g hit ê būn tê: "chit ê liân oe̍h sī teh chhòng siáⁿ hòe?" Góa ê tap àn sī: ū lâng hèng siá niâ, ta̍k lâng siá ê kui kí bô kâng, tòng chò bô khoàiⁿ khah ti̍t. Khòaⁿ ·lâi sī lán chin chiàⁿ bô chi̍t ê khah hó ê tap àn.

Koh lâi, góa hoat hiān bô lâng beh khòaⁿ Oa̍t Lâm gí. Nā beh khòaⁿ pa̍t gí chò kiàn pún, Oa̍t Lâm gí bêng bêng sī siōng óa Tâi gí ê chiân lē. Góa bô hiah bat Oa̍t Lâm gí, ah góa ê lí kái chha put to sī án ne: chá chêng teh siá liân oe̍h, chín bô. Kan na kóa gōa lâi gí, hit khoán "to im chat ê hêng thài sò͘" iáu koh teh siá (chhiūⁿ "o͘-tó͘-bái" hit khoán ê).

Góa chin chiàⁿ bô "pâi thek" liân jī, kan na siūⁿ beh chai iáⁿ kui kí niâ. Góa m̄ sī bó gí ê, m̄ koh góa ê gí kám bô hiah bái. Góa kóng Tâi gí jú hó, "liân jī kám" tō jú siau sit ·khì. Án ne m̄ tō chiok kî koài? Khah chá teh chiàu lâng siá. Chín sī siūⁿ beh liáu kái in sī án chóaⁿ án ne teh siá, in ūi góa lóng sa bô.

3 Likes

#試驗

Tāi seng sī àm sî, góa hóe chhia iá sī tiān chhia chē lâi chē khì. Che sī góa it-poaⁿ ê bîn bāng. Lō͘ bóe ū pêng-iú chioh góa 1 tâi chhia.

Beh hông-hun kap pêng-iú iok tī 1 ê só͘-chāi, chhia beh hêng ·i, kán-ná sī in lāu pē in tau gōa kháu. Góa chhia thêng ·le, tó tī chhia téng tán. He sī 1 tâi MAZDA MIATA. Hit ê pêng-iú sī Ông Thêng Úi.

Bô lōa kú thiaⁿ tio̍h 2 chiah káu teh cháu. In kap PANAY kāng khoán, ài cháu ài thiàu, bô sáⁿ ē khui siaⁿ pūi. Góa ba̍k-chiu kheh ·le, ké khùn. Káu-á thiàu khí lâi chhia téng ûi tī góa piⁿ-·a. Chiàⁿ pêng hit chiah ti̍t ti̍t ta̍h góa ê keng-kah-thâu, kán-ná beh kiò góa khí ·lâi. Góa kā in khòaⁿ, 2 chiah káu “káu sin, cha-bó͘ lâng bīn,” c.c. Pho-su cha-bó͘ lâng. Kā in ngiau in soah sió-khóa ē kiaⁿ, ē chhiò. Góa sió-khóa kiaⁿ hō͘ in chhòng-tī.

Góa lo̍h chhia. Pe̍h ·ê teh kóng ha̍k-hāu ê tāi-chì. I tī “ROUTE TEN” (Bí-kok 10 hō ko-sok lō͘?) hia 1 keng tāi-ha̍k teh siōng khò. Ông Thêng Úi kiò góa ka-kī ji̍p khì 1 keng lī-piān tiàm bé 1 koàn liâng ·ê (gún beh tàu tīn khì m̄ chai tó ūi chhit-thô). Ji̍p khì tiàm lāi, hit keng tiàm chiah tú khui, kan-na ū teh bē hit khoán siōng jîn-kang, khǹg bē pháiⁿ ê ím-liāu, c.c. GATORADE. Góa bô bé, kiâⁿ chhut lâi gōa kháu.

Kán-ná kòe chin kú koh kòe bô lōa kú, góa kap in saⁿ sî. Thiⁿ iu-goân hông-hun hông-hun. Góa ài chē chûn tńg lâi Táⁿ-káu.

Kiâⁿ kàu bé-thâu, thâu khak lāi thiaⁿ tio̍h lâng teh siāu-kài, chia nā chúi teh khó ê sî, bián chē chûn, ē sái kiâⁿ kòe khì hit pêng hōaⁿ. Ū iáⁿ, ū 1 chō chhâ kiô té té-·á, chin chē siàu-liân lâng teh kiâⁿ. Kiâⁿ kàu kiô-á bóe thiàu lo̍h lâi bô chúi ê káng té, koh chhiong 3 4 pō͘, 4 5 pō͘ chiūⁿ kiā tiō lâi kàu Iâm Tiâⁿ ·a. He sī Pok-jī hit tah. Piⁿ-·a ū 1 tīn ka-têng kap lāu lâng bô hong-piān án-ne peh koân peh kē, teh tán chhia (?) lâi kā in chài kòe khì Phêⁿ-ô͘ hit pêng.

Góa sim lāi chiah teh siūⁿ, chin sim-sek, siūⁿ bē kàu ē tàng ùi Phêⁿ-ô͘ kiâⁿ tńg lâi Iâm Tiâⁿ. Koh siūⁿ, kî-koài, èng-kai sī ùi Há-má-seng tńg ·lâi, m̄ sī Phêⁿ-ô͘. Ná siūⁿ tiō ná cheng-sîn, khí lâi kā bîn bāng siá ·lo̍h ·lâi.

3 Likes