Kán-tan kóng:
Mûi-thé, chèng-hú pò ê sò͘-jī it-poaⁿ kan-na ū:
Khòaⁿ chit nn̄g khoán sò͘-jī, lán tio̍h kiaⁿ. M̄ koh, lán nā bô:
Téng-thâu hit nn̄g ê sò͘-jī bô siáⁿ ì-sù.
Tâi-oân-lâng iā sī mûi-thé iā sī chèng-hú kám ū teh thó-lūn che?
Khó-lêng bô-kàu chiu-chì, iù-lō͘, mā bô-kàu kong-khai. Gûi-ki lâi-kàu bīn-thâu-chêng, án-chóaⁿ lóng ài seng chiàu hiān-iú ê chò kóa èng-tùi, che tiō oh ē tán kàu thó-lūn soah.
Án-ne góa liáu-kái ·ah. Góa mā tông-ì chit khoán kong-khai thó-lūn ê kin-kì ē-sái iau-kiû.
Góa bô jīn-ûi kàn-chiap bîn-chú tiō sī teh soán Kok-ông.
M̄-koh góa khak-si̍t jīn-ûi nā ū tāi-piáu, bîn-chiòng chham-ú bîn-chú ê hong-sek tiō sī tǹg-phiò kah thó-lūn, m̄-koh m̄ sī chhìn-chhái tiō beh kài-ji̍p koat-tēng kòe-têng. Tāi-piáu su-iàu kah bîn-chiòng soat-bêng chò che koat-tēng ê kin-kì, m̄-koh m̄ sī ài tán-kàu ū siā-hōe kiōng-sek chiah ē-tàng chò koat-tēng. Bîn-chiòng nā bô boán-ì, āu-pái soán-kí ē-sái kā i ōaⁿ tiāu.
Kin-ná-ji̍t pò 180 pēⁿ-lē, góa ū kúi nā būn-tê:
Chhéng-kàu chi̍t ē ta̍k-ke chia ê būn-tê.
Bô tòa Tâi-oân, bô ta̍k-kang jiok kì-chiá-hōe, kan-na sòaⁿ-téng chu-liāu tiō ē-tàng chai ê seng hôe-tap. Pat-ê tiō chiah chhiáⁿ tòa Tâi-oân chai-iáⁿ khah siông-sè ê lâng pó͘-chhiong. Mā chin-chiàⁿ hi-bāng ta̍k-ke ē-sái ke iōng Tâi-gí tī sòaⁿ-téng thó-lūn chit-khoán gī-tê.
Chìn-chêng lóng PCR, chit-pái sī thâu-pái ín-ji̍p khòng-goân kiám-giām:
M̄-koh che 180 lē kám pau-koa tiō bô hiah-nī chheng-chhó.
Nā mn̄g Ct, che góa chin-chiàⁿ chhōe-bô CECC ê phiau-chún, kan-na chìn-chêng chi̍t phiⁿ pò-tō lāi-bīn ū kóng ·tio̍h: Tâi-oân 35 i-hā ē tòng-chò iông-sèng, m̄-koh 35–42 khòaⁿ chōng-hóng khó-lêng ē koh chhek.
Che bāng-chām lóng ū siông-sè pēⁿ-lē thang khòaⁿ. Kin-á-ji̍t 180 lē ê iáu-bē chhut-lâi, ē-sái koh tán khòaⁿ-māi.
Che sī bîn-kan ka-tī chò ·ê, ài khah sè-jī, m̄-koh khah hó tha̍k. Soan-chheng chu-liāu lâi-goân sī CECC kong-khai chu-liāu.
https://docs.google.com/spreadsheets/d/e/2PACX-1vRM7gTCUvuCqR3zdcLGccuGLv1s7dpDcQ-MeH_AZxnCXtW4iqVmEzUnDSKR7o8OiMLPMelEpxE7Pi4Q/pubhtml#
Chhùi-am ê lō͘-iōng, m̄-sī kan-na pó-hō͘ kò-jîn, sī kiám-chió pēⁿ-to̍k tī chi̍t só͘-chāi thòaⁿ siuⁿ-kín bē-hù chhōe ê ki-hōe, bē-tàng iōng "tio̍h-pēⁿ ê lâng kám-ū kòa" lâi phòaⁿ-toàn. Chi̍t tīn lâng lāi-té nā kan-na chi̍t-ê lâng kòa, lāi-té ū kám-jiám-chiá, án-ne siáⁿ hō͘ òe-tio̍h ē-sái kóng sī ūn-khì būn-tê niā-niā. Tùi chhùi-am kong-hāu ê gián-kiú, kî-si̍t mā ū hun sī chhùi-am hông-hō͘ lêng-le̍k kah kong-kiōng ōe-seng hāu-kó, khó-lêng siat-tēng chheng-chhó ē khah hó thó-lūn.
Ū chha. Che sin-bûn ū kóng, iông-sèng-lu̍t ū khah koân. Chìn-chêng hái-kun ê hit àn, ke̍k-ke kàu 2.8%.
Chèng-keng: kàu taⁿ góa iáu m̄ bat khòaⁿ chhùi-am kong-hāu ê gián-kiù. Kám chûn-chāi?
Góa khòaⁿ tio̍h kúi nā phiⁿ lūn-bûn, lóng ti̍t-chiap thoân hō͘ WHO ā sī Bí-kok CDC ê kui-tēng. In ê kui-tēng ùi toeh lâi, góa m̄ chai. Chìn-chêng WHO kap CDC lóng kóng chhùi-am tùi "airborne respiratory virus" oân-choân bô hāu. Kū-nî in-ūi Tiong-kok ê kiàn-gī, chiah sǹg ū hāu.
Góa koh ū khòaⁿ chi̍t kóa hì-iām ê gián-kiù, kóng tio̍h chhùi-am in tō kí Tâi-oân chò lē. Tâi-oân kàu kúi kang-á chìn-chêng, kóng chhùi-am kám ū hāu bē tàng chún-sǹg, iáu bô siā-kau thoân-jiám.
Chhùi-am nā ū hāu, góa tong-jiân ài kòa. Būn-tê sī, nā bô hāu, lán lóng sī "ké an-choân-kám", án-ne mā hui-siông gûi-hiám.
Chhùi-am tòng pēⁿ-to̍k:
Ka-têng lāi kiám-chió thoân-jiám
Bô͘-gí chē lâng kòa chhùi-am ê èng-hāu
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1539-6924.2010.01428.x
Góa mā bô lóng kui phiⁿ tha̍k, mā sī chhău chi̍t tang chìn-chêng tha̍k ·ê, siông-sè mā bē kì kah chiok chheng-chhó. Bô chò-kòe ū-hāu/bô-hāu bûn-chiong sò͘-liōng, IF ê thóng-kè, kám í-keng hông thui-hoan, téng-téng. Chóng ·sī, nā-sī kan-na hôe-tap "kám chûn-chāi", èng-kai án-ne tiō ē-thang kóng sī "chûn-chāi".
--
Góa ka-tī bo̍k-chêng siong-sìn chhùi-am ê èng-hāu, lí-iû mā chin kán-tan:
Chit-ê pēⁿ khò chhùi-nōa kah phīⁿ-chúi thoân hō͘ pa̍t-lâng + chhùi-am ē-tàng tòng chi̍t pō͘-hūn
→ khah chē lâng kòa, tiō sī kiám-chió kui-ê khoân-kéng lāi-té ê pēⁿ-to̍k
Ta̍k-ke lóng chai-iáⁿ pēⁿ-to̍k sī ùi kám-jiám-chiá ê chhùi-nōa kah phīⁿ-chúi lâi, án-ne i ū kòa bô kòa, phùn pēⁿ-to̍k ·chhut ·lâi ê liōng kah sok-lu̍t kám-kóng lóng bô chha? Chi̍t ê lâng ū kòa bô kòa khó-lêng bô chha hiah chē, chē lâng kám sio-siāng án-ne? Lán lóng chai-iáⁿ m̄-sī tú-tio̍h chi̍t "lia̍p" pēⁿ-to̍k tiō ē phòa-pēⁿ, sī lúi-chek kàu chi̍t-ê khám-chām chiah ē, mā sûi ta̍k lâng bián-e̍k lêng-le̍k ū cheng-chha. Án-ne góa kám-kak khì kiám-chió khó-lêng ê pēⁿ-to̍k exposure sī ha̍p-lí ê chò-hoat. Hiah-ê chhò-si, chí-iàu ē-tàng hō͘ thòaⁿ-khui ê sok-tō͘ khah bān, tiō sī ū góa kî-thāi ê hāu-kó: kā thoân-jiám-pēⁿ chí-sò͘ model ê chí-sò͘ ap ·lo̍h ·lâi. (Chit ê chí-sò͘, chiap-chhiok gōa-chē lâng, thoân-jiám hō͘ tùi-hong ê ki-lu̍t, in ê bián-e̍k-le̍k lóng ē éng-hióng, téng-bīn kóng ê tiō sī "thoân-jiám ki-lu̍t" ê pō͘-hūn.)
Góa sī kā kòa chhùi-am tòng-chò chi̍t chióng hāu-kó khah kē ê ū-hông-siā, èng-hāu m̄-sī tùi kò-jîn, sī tùi chéng-thé. Khó-lêng góa hông òe-tio̍h, chèng-chōng chiok khin bô hoat-kak, tī chit-tōaⁿ ū thoân-jiám-le̍k ê sî-kan, góa ū kòa chhùi-am, tiō khah bē thoân hō͘ pa̍t-lâng. Chit-ê bāng-chām sī teh kóng ū-hông-siā ê goân-lí, chhùi-am kah ū-hông-siā pí ·khí ·lâi, bô-hoat-tō͘ oân-choân chám-tn̄g liân-kiat, m̄-koh ē-sái hō͘ i thòaⁿ khah bān, mā-sī ū network effect. Thòaⁿ khah bān tiō ū sî-kan khì chhōe-tio̍h kám-jiám-chiá (in-ūi thong-siông sī hoat-pēⁿ liáu-āu chiah ē chù-ì ·tio̍h, m̄-koh chìn-chêng tiō ē-tàng kám-jiám pa̍t-lâng), ka keh-lî, chhiat-tn̄g kám-jiám-liān.
Lēng-gōa, m̄-sī kan-na COVID ē thàu-kòe chhùi-nōa kah phīⁿ-chúi thoân-jiám. COVID chèng-thâu kah liû-kám chiah-nī sêng, chéng-thé khì-kńg siong-koan ê pēⁿ khah chió, mā ē-sái hō͘ kiám-giām kah i-liâu ê ap-le̍k mài hiah tāng.
M̄-koh che lóng sī teh cheng-chhú sî-kan tán ū-hông-siā, m̄-sī kú-tn̂g ê pō͘. Ū-thang chù-siā tong-jiân ài chù-siā. Ta̍k chióng chhò-si lóng sī teh tán che.
Góa ū khah siông-sè khòaⁿ chit 3 phiⁿ.
Chéng-lí chi̍t ē in ê kiat-lūn kap chu-liāu:
Pó-hō͘ ka-tī pí pó-hō͘ pa̍t-lâng khah ū hāu. M̄ koh, it-poaⁿ chhiú-su̍t chhùi-am bô gōa hó. Chhiú-su̍t chhùi-am ē tòng tit chhau 50-75% ê airborn particles, put-koán sî-kan gōa kú. Tong-jiân, sî-kan jú kú, tòng 50% niâ, bô siáⁿ hāu. N95 té sî-kan ū hāu (óa 100%), jú tn̂g jú bô hāu, mā bô hoat-tō͘ kui kang teh kòa.
Chit phiⁿ kap e̍k-chêng chhau bô koan-hē. Sī kóng chhù lāi gín-ná kap pē-bú ê koan-hē, iū-koh kiat-lūn sī bô hāu.
Chit phiⁿ bô si̍t-giām, kan-na sò͘-ha̍k. In ēng ê sò͘-jī kap téng-koân tē it phiⁿ chha-put-to, sī beh khòaⁿ chhùi-am kám ū hoat-tō͘ kā pēⁿ-to̍k ê R-value kàng kah 1.0 í-hā. Nā siōng lí-sióng ê chōng-hóng (100% ê lâng kòa 100% sî-kan, it-poaⁿ chhiú-su̍t chhùi-am nā siōng hó ê khoán), nā goân-chāi R-value khah kē 2.0 hoān-sè ū hoat-tō͘ kàng kah 1.0.
Che sī kū-nî chhe ê siūⁿ-hoat. Āu-lâi, liân Bí-kok CDC mā sêng-jīm pēⁿ-to̍k sī "aerosol" thoân-jiám ūi-chú, m̄ sī "droplet". Téng-koân hit nn̄g phiⁿ mā sī teh kóng tòng aerosol, m̄ sī tòng droplet. Ah aerosol tī khong-khì poe lâi poe khì kúi lo̍h tiám cheng, só͘-í sek-lāi só͘-chāi kòa chhùi-am kin-pún tō bô lō͘-iōng. Ài thàu hong, chhut khì gōa kháu, mài tiàm sek-lāi.
Só͘-í góa téng-koân mn̄g ê, ta̍k-ke kòa chhùi-am, ta̍k-ke pó-chhî 2m kū-lī, kám sī "ké an-choân"? Ah nā "chin an-choân", khó-lêng sī:
Kong-hn̂g, hái-piⁿ kap kî-thaⁿ gōa-kháu só͘-chāi hong-só sī beh chhòng sàⁿ? Hia khó-lêng sī siōng an-choân ê só͘-chāi.
Gōa-kháu bô kòa chhùi-am, thoân-jiám ki-lu̍t gōa chē?
Niú-io̍k Sî-pò: A Misleading C.D.C. Number
CDC téng kó͘ goe̍h (2021 nî 4 goe̍h) kóng gōa-kháu thoân-jiám ki-lu̍t "10% í-hā". St. Andrews Tāi-ha̍k pēⁿ-to̍k gián-kiù-chiá kóng, bô m̄ tio̍h, m̄ koh lán nā kóng "ta̍k tang 2 bān í-hā ê lâng hō͘ soa-hî kā--le" mā sī bô m̄ tio̍h, sū-si̍t-siōng kan-na 100 gōa niâ. Gōa-kháu thoân-jiám ki-lu̍t, sū-si̍t-siōng bô kàu 0.1%. 99.9%+ ê thoân-jiám tī sek-lāi hoat-seng.
CDC khòaⁿ siáⁿ-mih gián-kiù kóng kah án-ne ne? Chi̍t phiⁿ lūn-bûn teh gián-kiù kui sè-kài ê thoân-jiám tē-tiám. 10,926 thoân-jiám àn-kiāⁿ, ûi-it sǹg "gōa-kháu thoân-jiám" ê àn-kiāⁿ sī 95 ê lâng tī Sin-ka-pho khí tōa-lâu ê kiàn-siat-tiûⁿ lāi-té.
Because Singapore is hot year-round, the workers would have sought out the shade of enclosed spaces to hold meetings and eat lunch together
Sū-si̍t-siōng, gián-kiù-chiá mā m̄ chai hia ê kang-lâng kám ū chò-hóe khì sek-lāi só͘-chāi chia̍h tàu, ā sī hā-pan khì phah-buh lim chi̍t poe. Só͘-í che ûn-ná mā khó-lêng sī sek-lāi thoân-jiám àn-kiāⁿ.
95 / 10,926 = 0.87% (0.0087)
0.87% < 10% bô m̄ tio̍h. CDC kóng, sǹg 10% ē khah pó-siú.
Tâi-oân ê tē 3 kip í-siōng, chhut mn̂g ài kòa chhùi am, sīm-chì m̄ thang chhut mn̂g, m̄ koh lán tī gōa-kháu ê tio̍h pēⁿ ki-lu̍t ûn-ná khah kē, 99.9% khah kē.
Ontario chit kúi kang mā ū teh thó-lūn chit khoán kui-tēng: Outdoor transmission of COVID-19 is far lower than statistics suggest, expert says | CTV News
愛眾人嘴奄仔 lóng-chóng 掛--le sī leh 處理 " lâng-tāi " 、bē-tnàg kō͘ 科學來理解。
有个 Khiàn-thian--个 nā 乎伊去看着汝寫 " 室外 99.9% 袂穢着病 " 伊煞chôaⁿ 按呢不掛。
數字會按--得、人是乎汝袂按--得。
室內外 leh 行出行入、上介好 ia̍h 是掛--le 卡隱當。
Bô iáⁿ.
Sek-gōa sī siōng an-choân ê só͘-chāi, kòa iā bô kòa, kāng-khoán bē òe tio̍h. Nā sek-gōa, sek-lāi lóng ài kòa chhùi-am, hiah joa̍h, ta̍k-ke bô beh khì gōa-kháu, tian-tò ē khiā tī khah "gûi-hiám" ê sek-lāi, in-ūi chhut khì gōa-kháu bô siáⁿ hó-chhù.
Che sī kî-thaⁿ kok-ka keng-kòe hì-iām nî gōa lâi ê keng-giām. Tâi-oân kàu chit-má iáu bô hì-iām, mā bô beh khòaⁿ pa̍t só͘-chāi ê keng-giām. Che tō hāi ·a.
我 leh 講 "人代"、請不通閣提數字レ舞弄 ah。
輕症--个來講、袂死是袂死、帶病母是會好嗎袂完全。
卜那有親像汝講按呢？從到今台員島內朗總不八有肺炎 leh 炭？
閣再、咱掠顛倒頭共想、台員个經驗、人--咁學會法得？
室內 / 外 leh 行出行入、上介好 ia̍h 是掛--le 卡隱當。
無、會罰錢.....
Bô m̄-tio̍h. Lóng bô hoat-tō͘ thó-lūn tāi-chì, kóng kap THBK ài lí sìn ê bô kāng--ê tio̍h ài siau-sit, kóng lí sī "a-Kiōng-á" ê kāng-tóng, nā-sī koh khah ū miâ-siaⁿ ê lâng, phài kéng-chhat kā lí lia̍h-khì chò pit-lio̍k.
"Chia̍h chhò͘"... che ká-ná sī ài-jîn-á/kám-chêng ê tāi-chì chiah-ē
án-ne ēng, Tâi-gí ū "ba̍k-kháng-chhiah" thang ēng.
Khòaⁿ-tio̍h i tōa hoat-châi, góa chiū ba̍k-kháng-chhiah.
Khòaⁿ-tio̍h i kap gún ang kóng-ōe, góa chia̍h chhò͘ chia̍h kah beh chhiah-sng...
Kin-ná-ji̍t Twitter teh lūn chit tiâu sin-bûn:
Góa ū khì chhōe hit hūn gián-kiù (kap i ê chham-khó chu-liāu), khòaⁿ chha-put-to 2 tiám-cheng. Chit hūn BMJ ê gián-kiù pò-kò (meta-analysis) tī chia: https://www.bmj.com/content/375/bmj-2021-068302
Seng kóng kiat-lūn: kho-ha̍k-sèng ê gián-kiù m̄ sī chhìn chhìn chhái chhái kā lâng mn̄g chi̍t kóa būn-tê tiō ū chi̍t ê "kho-ha̍k" ê kiat-kó.
Góa lēng kang ū êng chiah lâi ké-soeh góa ka-kī án-nóa liáu-kái.