(Ji̍t-gí)Chóaⁿ-iūⁿ lâi hông-chí Chi-ná chhim-lio̍k Tâi-oân(Tâi-oân to̍k-li̍p kiàn-kok liân-bêng Ông Bêng-lí lí-sū-tiúⁿ)

Chit-ê lé-pài-it 1/11 tī Tang-kiaⁿ kí-pān ê ián-káng, káng-ián-chiá sī Tâi-oân to̍k-li̍p liân-bêng, Tâi-gí ha̍k-chiá Ông Io̍k-tek s.s. ê cha-bó͘-kiáⁿ Ông Bêng-lí lú-sū.
Nā ū bat Ji̍t-gí ê pêng-iú ē-sái thiaⁿ khòaⁿ-māi.

6 Likes

Tâi-oân chiàn-āu it-ti̍t kàu 90 nî-tāi iáu lóng siū-tio̍h Chi-ná-lâng ê tá-ap.


Tâi-oân-lâng m̄-sī Chi-ná-lâng ê chèng-kù:

  • Tâi-oân-lâng ê gí-giân kah Chi-ná-lâng bô-kâng.
    *Tâi-oân ê bûn-hòa kah Chi-ná bô-kâng
    *Tâi-oân-lâng ê DNA kah Chi-ná-lâng bô-kâng(Lîm Má-lī kàu-siū ê gián-kiú.)
    Tòa tī Tâi-oân tio̍h-sī Tâi-oân-lâng?
    Tâi-oân-lâng sī 1945 nî chìn-chêng tòa tī Tâi-oân ê lâng kah in ê kiáⁿ-sun.
    Goân-chū-bîn:5000 nî kàu 10000 nî chêng lâi-kàu Tâi-oân ê Lâm-tó gí-cho̍k, Pêⁿ-po͘-lâng
    Î-bîn:17sè-kí î-bîn lâi kàu Tâi-oân, Hô-lan ùi Bêng tè-kok Hok-kiàn tē-khu chhiáⁿ lâi ê sin-lô, hái-chha̍t, Tēⁿ Sêng-kong ê pō͘-tūi, Chheng tè-kok ê Hok-kiàn, Kńg-tang î-bîn t.t.
    1945 nî í-āu Chi-ná-lâng chiah lâi-kàu Tâi-oân, tī hiān-sî TIONG-HÔA-BÎN-KOK thé-chè ê chū-chheng, tha-chheng lóng-sī só͘-ūi "gōa-séng-lâng".

    Tâi-oân jîn-kháu 2300 bān bīn-chek kiau Ji̍t-pún Kiú-chiu sio-siāng.
    Siōng koân ê soaⁿ sī Gio̍k-san(Au-bí-lâng kā i hō-chò Mt.Morrison, Bunun kā i hō-chò Savih, Jit-pún-lâng éng-kòe kā i hō-chò Nitakayama新高山, in-ūi pí Ji̍t-pún ê Fujisan khah koân. Ji̍t-pún kong-kek chin-chu-káng ê àm-hō sī "Peh 新高山"ニイタカヤマノボレ1208)
    Tâi-oân hái-kiap khah khoah Eng Hoat chi-kan ê Dover hái-kiap 4 pòe.

    Tâi-oân bô sio̍k-tī Chi-ná.
    Chheng tè-kok Iong-chèng hông-tè "Tâi-oân chū kó͘ bô sio̍k-tī Tiong-kok."
    Bó͘-tan-siā sū-kiāⁿ Chheng tè-kok kóng Pîn-tong ê Paioan Ka-lé hoan bô sio̍k-tī Chheng tè-kok.

    Tâi-oân sio̍k-tī chū kó͘ tòa tī Tâi-oân ê lâng.
  • Thó͘-tē bô chú ê sî-tāi:ko-soa, pêⁿ-po͘ goân-chū-bîn, gí-giân bô kâng, kiōng-tông-thé bô-kâng, ta̍k-ê ū ka-kī ê siā, phah-la̍h tiûⁿ, nā ū lâng chhim-lio̍k in ê sè-le̍k hoān-ûi tio̍h lâi sio-chiàn.
  • Si̍t-bîn-tē(pō͘-hūn):Hô-lan, Se-pan-gâ, Tēⁿ Sêng-kong, Chheng tè-kok.
  • Si̍t-bîn-tē(choân-tó):Ji̍t-pún(1915 nî choân-tó thóng-it), Tiong-hôa bîn-kok(Si̍t-chè siōng sī kun-sū chiàm-niá bô chú-koân)

    Khah-chá Tâi-oân-lâng hoán-khòng Ji̍t-pún thóng-tī Ji̍t-pún chí-phài lio̍k-kun chò chóng-tok, koh lâi ún-tēng ê sî-kî phài bûn-koaⁿ, kah Chi-ná, Bí-kok sio-phah koh ōaⁿ hái-kun kah lio̍k-kun chò chóng-tok.
    Tī Ji̍t-pún thóng-tī chi-hā, ùi hong-iá chiâⁿ-chòe hiān-tāi siā-hōe.
  • Su-hoat hē-thóng
  • Ki-chhó͘ kiàn-sek:chúi-tō-chúi, thih-ki-lō͘, bà-sù, kong-kiōng piān-só͘, Ke-lâng, Tá-káu khui-káng t.t.
  • Kàu-io̍k:Kok-gí thoân-si̍p-só͘(tōa-lâng o̍h Ji̍t-gí ê ha̍k-hāu), kong-ha̍k-hāu/kok-bîn ha̍k-hāu(sió-ha̍k), tiong-ha̍k-hāu, su-hoān ha̍k-hāu, Tâi-pak ko-hāu(thak tāi-ha̍k chìn-chêng ê preschool), Tâi-pak tè-kok tāi-ha̍k(Tâi-oân tāi-ha̍k) t.t.
    Bû-sò͘ Tâi-oân-lâng chīn-koán Ji̍t-gí m̄-sī in ê bó-gí, mā-sī chin téng-chin khó-tiâu Ji̍t-pún pún-thó͘ ê tè-kok tāi-ha̍k, chhut-miâ ê su-li̍p tāi-ha̍k.
  • I-liâu:Siau-bia̍t Tâi-oân-lâng ê thoân-jiám-pēⁿ, i-ha̍k-īⁿ, sán-pô, hō͘-sū hùn-liān t.t.
  • Kah Ji̍t-pún pún-thó͘ tông-téng sīm-chì sī pí Ji̍t-pún khah hó ê siat-si(Sin-tek chhia-thâu pí Tang-kiaⁿ chhia-thâu khah kó͘.)

    Ông Io̍k-tek s.s. sió-ha̍k chham-pài sîn-siā, kah su-hoān tāi-ha̍k ê siòng-phìⁿ.
    Ông s.s. khah tōa Lí Teng-hui chóng-thóng 1 hòe sī i ê siǎn-pái.

    1945 nî chiong-chiàn
    "Káu khì ti lâi"
  • Hui-hoat chiàm-niá (Tī Kū-kim-soaⁿ hô-iok chhiam-tēng seng-hāu chìn-chêng tio̍h ka-kī soan-pò͘ Ji̍t-pún si̍t-bîn-tē Tâi-oân chiâⁿ-chòe Tiong-hôa bîn-kok Tâi-oân-séng, hoat-hòng Tiong-hôa bîn-kok sin-hūn-chèng, hui-hoat teng-peng.)
  • Bu̍t-siu kok-ka châi-sán chò tóng-sán/su-jîn châi-sán(su-jîn châi-sán mā ū)
  • Kìm-chí kóng Ji̍t-gí, Tâi-oân pún-thó͘ gí-giân.
  • Tōa-koaⁿ, kong-bū jîn-oân, kàu-su lóng Chi-ná-lâng iu-sian.
  • Chhim-hoān Tâi-oân-lâng ê jîn-koân.
  • Tōa Tiong-hôa kàu-io̍k
    (Chiah bô kóng tio̍h 228, Chi-ná peng-á chhòng-tī Tâi-oân hū-jîn-lâng, chhiúⁿ-kiap t.t. po̍k-le̍k sū-kiāⁿ)

    Tâi-oân to̍k-li̍p sī siáⁿ-mih?
    →Ùi 1945 nî chiong-chiàn í-āu lâi-kàu Tâi-oân ê Tiong-kok kok-bîn-tóng, Tiong-hôa bîn-kok thé-chè kiàn-kok to̍k-li̍p.
    →1960nî Ông Io̍k-te̍k tī Ji̍t-pún Tang-kiaⁿ sêng-li̍p "Tâi-oân chheng-liân-siā", chhut-pán "Tâi-oân chheng-liân" hō͘ Jit-pún-lâng kah Tâi-oân liû-ha̍k-seng chai-iáⁿ Tâi-oân-lâng ǹg-bāng to̍k-li̍p, Tâi-oân bô sio̍k-tī Tiong-hôa bîn-kok.
    1970nî sè-kài kok-kok ê Tâi-oân to̍k-li̍p chó͘-chit liân-ha̍p chiâⁿ-chòe "Tâi-oân to̍k-li̍p liân-bêng"
    Tâi-to̍k ūn-tōng ê tiōng-sim choán-î kàu Bí-kok, sêng-li̍p FAPA, iû-sòe Bí-kok kok-hōe chhiok-chìn Tâi-oân ê bîn-chú-hòa.

    1988nî Chiúⁿ Keng-kok kòe-sin, Lí Teng-hui s.s. ùi hù-chóng-thóng chiâⁿ-chòe chóng-thóng.
    Ùi Tiong-kok kok-bîn-tóng lāi-pō͘ ta̍uh-ta̍uh-á kiám-chió kun-jîn ê éng-hióng-le̍k chhiok-chìn bîn-chú-hòa.
    Chhòa Eng-bûn hit-chūn hū-chek khí-chháu lióng-kok-lūn, Tâi-oân kah Chi-ná sī te̍k-sû ê kok-ka koan-hē.

    Chi-ná chú-tiuⁿ Tâi-oân chú-koân ê chèng-kù bô-hāu
    →Khai-lô soan-giân: Chiàn-sî Chiúⁿ Kài-sek kiông-beh hiòng Ji̍t-pún tâu-hâng ūi-tio̍h ài Chi-ná kè-sio̍k kah Ji̍t-pún sio-chiàn Bí-kok chóng-thóng Roosevelt kah Eng-kok siú-siòng Churchill chio i lâi Khai-lô khui-hōe hoat-piáu soan-giân. Ji̍t-pún bô chhiam-iok, bô-hāu.

→Chiong-chiàn liáu-āu Ji̍t-pún Tâi-oân-kun hiòng Bêng-kun tâu-hâng, Chi-ná soah ti̍t-chiap soan-pò͘ Tâi-oân sī Chi-ná ê 1 ê séng.

→1951 nî Ji̍t-pún kah Bêng-kun chhiam-tèng Kū-kim-soaⁿ tiâu-iok, hòng-khì Tâi-oân kah Phêⁿ-ô͘ chú-koân soah bô koat-tēng kā Tâi-oân koah-niū hō͘ Tiong-hôa bîn-kok.(Āu-lâi kah Tiong-hôa bîn-kok chhiam-sú ê Tâi-pak hô-iok mā bô kóng-tio̍h koah-niū chit-hāng tāi-chì. Tâi-oân Phêⁿ-ô͘ chú-koân bī-tēng ùi chiah lâi)

→1972 nî Ji̍t-pún kah Tiong-hôa jîn-bîn kiōng-hô-kok kiàn-kau, Ji̍t-pún lí-kái jî-chhiáⁿ chun-tiōng Chi-ná chú-tiuⁿ Tâi-oân sī Chi-ná ê 1 pō͘-hūn m̄-koh bô sêng-jīn che sī sū-si̍t.


Hiān-chú-sî ê Tâi-oân
1986 nî sêng-li̍p ê Bîn-chìn-tóng chèng-koân, chóng-thóng sī Chhòa Eng-bûn.

  • Ti̍t-chiap kóng bē hiòng Chi-ná ê ui-hia̍p thò-hia̍p. Siú-hō͘ chū-iû kah bîn-chú, hoán-tùi "It-kok-lióng-chè".
  • Gōa-kok mûi-thé tiâu-cha kóng Tâi-oân sè-kài tē-gō͘ hó-gia̍h(Kám án-ne?)

Bīn-tùi Bú-hàn hì-iām
*Thiat-té si̍t-si kok-kéng koán-lí chèng-chhek.
*Chèng-hú ta̍k-ji̍t pò-kò e̍k-chêng.
*Àn 1g8h kám-jiám-chiá 825 lâng, sí-chiá 7 lâng


1g6h Hiong-káng kèng-chhat ûi-hoán Hiong-káng kok-an-hoat tāi-pó͘ 53 ê bîn-chú-phài jîn-sū.
Chhòa chóng-thóng ho͘-io̍k sè-kài ta̍k-ê bîn-chú kok-ka chò-hóe "Siú-hō͘ Hiong-káng ê chū-iû".

Ùi tē-chèng-ha̍k lâi khòaⁿ Tâi-oân kiau Ji̍t-pún lóng sio̍k-tī tē-it tó-liān, sī Chi-ná ji̍p-khì Thài-pêng-iûⁿ ê chiòng-gāi. Ji̍t-pún sit-khì Tâi-oân chit-ê bêng-iú, sì-chiu-ûi ê kok-ka kah Ji̍t-pún koan-hē lóng chin bái(Tiâu-sián pòaⁿ-tó sī kū si̍t-bîn-tē, Chi-ná sī kòe-khì ê kau-chiàn kok, Lō͘-se-a kah Ji̍t-pún ê tē-jī-chhù sè-kài-tāi-chiàn iáu-bōe siu-soah, hui-hoat chiàm-niá Ji̍t-pún pak-hong léng-thó͘.)

Chi-ná hái-iûⁿ tiâu-cha-chûn chhim-ji̍p Ji̍t-pún hái-e̍k.

Bí-kok tùi Tâi chèng-chhek
1979 nî Tâi-oân koan-hē-hoat TRA
1982 nî 6 hāng pó-chèng
2017 nî Tâi-oân lú-hêng-hoat
2020 nî Tâi-pak hoat-àn
Pompeo kok-bū-kheng soan-pò͘ kái-tû Bí-kok tùi Tâi-oân kau-liû lāi-pō͘ kui-tēng.
Bí-kok liân-ha̍p-kok tāi-sài Craft lú-sū hóng-būn Tâi-oân(Sòaⁿ-téng hōe-kiàn)
Bí Chi keng-chè an-choân pó-chiòng tiâu-cha úi-oân-hōe.
Kiōng-hô-tóng, Bîn-chú-tóng kok 6 ê gī-oân

Ji̍t-pún Tâi-oân koan-hē
1972 nî í-lâi kah Tâi-oân tong-kio̍k bô pang-kau, mā bô siong-koan kok-lāi-hoat.
Bîn-kan kau-liû oân-choân khò Tâi-oân-lâng tùi Ji̍t-pún ê hó-kám.
2011 nî Tang Ji̍t-pún tōa-tē-tāng Tâi-oân bîn-kan kià-hù 300 ek Ji̍t-phiò

2019 nî
489 bān ê Tâi-oân-lâng kàu Ji̍t-pún lú-hêng
216 bān ê Ji̍t-pún-lâng lâi Tâi-oân lú-hêng
Tâi-oân sī Jit-pún ha̍k-hāu siōng kah-ì ê hái-gōa hāu-gōa kàu-ha̍k tē-tiám, 5 bān ê Ji̍t-pún ko-tiong-seng lâi Tâi-oân.


Ǹg-bāng Ji̍t-pún

  • Jīm-bat Tâi-oân kah Ji̍t-pún sī Ji̍t-pún kok-hông siōng tiōng-iàu ê chhù-piⁿ, pó-hō͘ Tâi-oân chiah ē-tàng pó-hō͘ Ji̍t-pún.
  • Chi-chhî Tâi-oân chham-ka kok-chióng kok-chè chó͘-chit
  • Chè-tēng "Ji̍t-Tâi kau-liû ki-pún-hoat"
  • Kā Tâi-oân hō-chò Tâi-oân. M̄-sī Tiong-hôa bîn-kok a̍h-sī Chi-ná Tâi-pak
  • Tāi-sài-koán chèng-bêng.

    Ji̍t-pún kám ū châi-tiāu siú-hō͘ Senkaku?

    Okinawa kám ū châi-tiāu siú-hō͘ ka-kī?
    Ji̍t-pún kám ū châi-tiāu siú-hō͘ Okinawa?

    Tâi-oân kám ū châi-tiāu siú-hō͘ ka-kī?
    Ji̍t-pún kám ū châi-tiāu siú-hō͘ Tâi-oân?
1 Likes