0.1 傳記 ê 名稱 -- aQ chiàⁿ-toān | aQ 正傳 1

0.1 傳記 ê 名稱 -- aQ Chiàⁿ-toān | aQ 正傳 1

Lu Xun (魯迅, Ló͘ Sìn): aQ Chiàⁿ-toān | aQ 正傳
魯迅:阿Q正傳
...
Khí-thâu-ōe | 起頭話
序言
...
0.1 Toān-kì ê miâ-chheng

Góa boeh kā aQ /a-khiu/ siá chi̍t-phiⁿ chiàⁿ-toān (正傳, chiàⁿ-káng ê toān-kì), í-keng put-chí chi̍t-nn̄g-nî ah. M̄-koh ná siūⁿ boeh siá, soah ná tò-kiu; an-ne mā khòaⁿ-ē-chhut, góa m̄-sī chi̍t-ê ē-tàng khò bûn-chiuⁿ lâu-miâ ê lâng. Chū kó͘ í-lâi, lâu-miâ ê bûn-chiuⁿ siá-ê lóng sī lâu-miâ ê lâng, chū án-ne, lâng khò bûn-chiuⁿ lâu miâ, bûn-chiuⁿ mā khò lâng lâu miâ -- tàu-té sī siáng khò siáng teh lâu-miâ ah, chiāmx* (chiām-chiām) mā kóng bē chheng ah-lah. Taⁿ, koh lâi kóng-khí boeh siá aQ ê chiàⁿ-toān, góa ê sim-nih soah ná chhin-chhiūⁿ ū kúi neh. [* x: iōng lâi tāi-thè tha̍h-sû tiong tiông-ho̍k ê im-chat, lē: ângx = âng-âng, khì-phutx = khì-phut-phut]

Put-jî-kò, tú gia̍h pit boeh siá chit-phiⁿ bē-kú-tn̂g ê bûn-chiuⁿ, góa sûi kám-kak khùn-lân chēx (chē-chē). Tē-it sī bûn-chiuⁿ ê tê-bo̍k. Khóng-chú kóng, "Miâ bô chiàⁿ, ōe bē sūn." Che, goân-pún tō ài chiâⁿ chù-ì ah. Toān-kì ê chióng-lūi chin chē: lia̍t-toān (列傳, koaⁿ-thiaⁿ kì-chài ê toān-kì), chū-toān (自傳, ka-tī siá ê toān-kì), lāi-toān (內傳, ná sian-kó͘ ê toān-kì), gōa-toān (外傳, thiaⁿ-kóng ê toān-kì), pia̍t-toān (別傳, pó͘-chhiong-tek ê toān-kì), ka-toān (家傳, ka-cho̍k ê toān-kì), sió-toān (小傳, kán-té ê toān-kì)... m̄-koh, chiâⁿ khó-sioh, chiah-ê lóng bô sek-ha̍p.

Nā kóng "lia̍t-toān", chit-phiⁿ pēng m̄-sī hām chēx gâu-lâng lia̍t tī chèng-sek ê le̍k-sú nih; nā kóng "chū-toān", góa iū-koh m̄-sī aQ pún-lâng. Nā kóng che sī "gōa-toān", iah i ê "lāi-toān" tī tó-ūi ah? Nā kóng "lāi-toān", aQ mā m̄-sī siáⁿ-mih sîn-sian. Nā kóng "pia̍t-toān" neh, aQ si̍t-chāi m̄-bat ū tōa-chóng-thóng hā-lēng, kóng, tio̍h kiò Kok-sú-koán lâi thè i li̍p chi̍t-ê "pún-toān" (本傳, siá-ji̍p pún-kok le̍k-sú ê toān-kì) -- sui-jiân Eng-kok le̍k-sú pēng bô kì-chài "Kiáu-tô͘ Lia̍t-toān", m̄-koh tōa bûn-ha̍k-ka Charles J.H. Dickens mā bat siá kòe "Kiáu-tô͘ Pia̍t-toān" chit-pún chheh (goân-miâ: Rodney Stone [sū-si̍t-siōng che sī Conan Doyle só͘ siá ê]), tōa bûn-ha̍k-ka ē-sái án-ne chò, chāi lán sió-chut-á sī m̄-thang án-ne. Nā kóng "ka-toān", góa mā m̄-chai aQ kap góa kám sī chhin-chiâⁿ, iū-koh bô siū tio̍h in kiáⁿ-sun ê pài-thok; nā kóng "sió-toān", iah aQ iū-koh bô siáⁿ-mih "tāi-toān" (大傳) ah.

Chóng--sī, chit-phiⁿ tō kóng sī "pún-toān", m̄-koh nā ùi góa ê bûn-chiuⁿ lâi khòaⁿ, in-ūi bûn-thé kē-lō͘, sī chhia-hu, sió-hoàn hit-lō lâng só͘ kóng ê ōe, só͘-í m̄-káⁿ án-ne chheng-ho͘, tō ùi bô sio̍k tī sam-kàu kiú-liû ê sió-soat-ka (小說家) só͘ kóng ê "êng-ōe bián kóng, giân-kui-chiàⁿ-toān (言歸正傳)" chit-kù ōe nih ê "chiàⁿ-toān" chit ê sû lâi chò tê-bo̍k, sui-bóng che hām kó͘-chá lâng só͘ siá ê "Su-hoat Chiàⁿ-thoân" (書法正傳) tī Hàn-jī sī sio-kāng, taⁿ mā bô koán hiah chē ah-lah.

[bōe-soah]
...
0.1 傳記 ê 名稱

我欲 kā aQ /a-khiu/ 寫一篇 chiàⁿ-toān (正傳, 正港 ê 傳記), 已經不止一兩年 ah. M̄-koh ná 想欲寫, 煞 ná 倒勼; án-ne mā 看會出, 我毋是一个會當靠文章留名 ê 人. 自古以來, 留名 ê 文章寫 ê lóng 是留名 ê 人, 自 án-ne, 人靠文章留名, 文章 mā 靠人留名 -- 到底是 siáng 靠 siáng teh 留名 ah, chiāmx* (漸漸) mā 講袂清 ah-lah. 今, koh 來講起欲寫 aQ ê 正傳, 我 ê 心 nih 煞 ná 親像有鬼 neh. [* x: 用來代替疊詞中重複 ê 音節, 例: ângx = 紅紅, khì-phutx = 氣怫怫]

不而過, 拄攑筆欲寫這篇袂久長 ê 文章, 我隨感覺困難 chēx (濟濟). 第一是文章 ê 題目. 孔子講, "名無正, 話袂順." 這, 原本 tō 愛誠注意 ah. 傳記 ê 種類真濟: lia̍t-toān (列傳, 官廳記載 ê 傳記), chū-toān (自傳, 家己寫 ê 傳記), lāi-toān (內傳, ná 仙古 ê 傳記), gōa-toān (外傳, 聽講 ê 傳記), pia̍t-toān (別傳, 補充的 ê 傳記), ka-toān (家傳, 家族 ê 傳記), sió-toān (小傳, 簡短 ê 傳記)... m̄-koh, 誠可惜, chiah-ê lóng 無適合.

若講 "列傳", 這篇並毋是和濟濟 gâu 人列 tī 正式 ê 歷史 nih; 若講 "自傳", 我又 koh 毋是 aQ 本人. 若講這是 "外傳", iah 伊 ê "內傳" tī 佗位 ah? 若講 "內傳", aQ mā 毋是啥物神仙. 若講 "別傳" neh, aQ 實在 m̄-bat 有大總統下令, 講, 著叫國史館來替伊立一个 "pún-toān" (本傳, 寫入本國歷史 ê 傳記) -- 雖然英國歷史並無記載 "筊徒列傳", m̄-koh 大文學家 Charles J.H. Dickens mā bat 寫過 "筊徒別傳" 這本冊 (原名: Rodney Stone [事實上這是 Conan Doyle 所寫 ê]), 大文學家會使 án-ne 做, 在咱小卒仔是毋通 án-ne. 若講 "家傳", 我 mā 毋知 aQ kap 我敢是親 chiâⁿ, 又 koh 無受著 in 囝孫 ê 拜託; 若講 "小傳", iah aQ 又 koh 無啥物 "tāi-toān" (大傳) ah.

總是, 這篇 tō 講是 "本傳", m̄-koh 若 ùi 我 ê 文章來看, 因為文體低路, 是車夫, 小販 hit-lō 人所講 ê 話, 所以毋敢 án-ne 稱呼, tō ùi 無屬 tī 三教九流 ê sió-soat-ka (小說家) 所講 ê "閒話免講, giân-kui-chiàⁿ-toān (言歸正傳)" 這句話 nih ê "正傳" 這个詞來做題目, 雖罔這和古早人所寫 ê "Su-hoat Chiàⁿ-thoân" (書法正傳)" tī 漢字是相仝, 今 mā 無管 hiah 濟 ah-lah.

[未煞]
...
0.1

我要給阿Q做正傳,已經不止一兩年了。但一面要做,一面又往回想,這足見我不是一個 "立言" 的人,因為從來不朽之筆,須傳不朽之人,於是人以文傳,文以人傳 — 究竟誰靠誰傳,漸漸的不甚了然起來,而終於歸接到傳阿Q,彷彿思想裡有鬼似的。

然而要做這一篇速朽的文章,才下筆,便感到萬分的困難了。第一是文章的名目。孔子曰,"名不正則言不順"。這原是應該極注意的。傳的名目很繁多:列傳,自傳,內傳,外傳,別傳,家傳,小傳…,而可惜都不合。

"列傳" 麼,這一篇並非和許多闊人排在 "正史" 里;"自傳" 麼,我又並非就是阿Q。說是 "外傳","內傳" 在那裡呢?倘用 "內傳",阿Q又決不是神仙。"別傳" 呢,阿Q實在未曾有大總統上諭宣付國史館立 "本傳" — 雖說英國正史上並無 "博徒列傳",而文豪迭更司也做過《博徒別傳》這一部書,但文豪則可,在我輩卻不可。其次是 "家傳",則我既不知與阿Q是否同宗,也未曾受他子孫的拜託;或 "小傳",則阿Q又更無別的 "大傳" 了。

總而言之,這一篇也便是 "本傳",但從我的文章著想,因為文體卑下,是 "引車賣漿者流" 所用的話,所以不敢僭稱,便從不入三教九流的小說家所謂 "閒話休題言歸正傳" 這一句套話裡,取出 "正傳" 兩個字來,作為名目,即使與古人所撰《書法正傳》的 "正傳" 字面上很相混,也顧不得了。

[待續]

3 Likes