Chăng giánkiùsó͘ pòmiâ ài kau--ê kau--ah~
昨昏 研究所 報名 愛 交--ê 交--ah~
Liânsû POJ - TOJ, hoānsè thang ùi 1914 nî kóng--khí...
連詞 白話字－台灣字，凡世 通 ùi 1914 年 講--起．．．
Liân-sû Pe̍h-ōe-jī Tâi-bûn Su-siá Gián-kiù
（Góa 2020 pi̍tgia̍p chokphín kah Poster māsī siá ánne, tī che kèōe bô kì--tio̍h, eh...siūⁿsiūⁿ--leh sī bô siá kah hiah hó mā pháiⁿsè lah~
Siūⁿ boeh tiàm chia chioh-mūi chê kap tê-ba̍k bô sáⁿ koan-hē ê būn-tê.
Lí tih Tâi-tiong tha̍k-chheh ê sî kám bat tú-tio̍h kóng-ōe hit-ê khiuⁿ ū suiⁿ-suiⁿ núi-núi, m̄-kú m̄-sī Gî-lân-khiuⁿ--ê sin-seⁿ á sī tiàm thâu-ke, tông-o̍h, he̍k-chiá jīm-hô lâng? Góa chiâⁿ hòⁿ-kî. 
Ū--ah, bat khì chia̍h pūiⁿ ê thâuke i sī Lâmtâulâng, in hia mā ū chi̍tkóa.
Siansiⁿ sī bô chitê pōekéng.
Góa bô siá góa Gilânlâng, lán sī táūi se̍ksāi--ê, chitê miâ góa bē jīn--lih：０
Góa chitchūn ū khòaⁿ tio̍h "Hóekimko͘ AÊng" i ū leh kóng chitê tāichì, i Lâmtâulâng mā ū "ūiⁿ" ê khoán.
Góa tō Thôhûiⁿ ê Aian, hoānsè Thôhûiⁿlâng lí tih bānglō͘ téng mā kanna bat góa 1 ê ū tih iōng Thôhûiⁿkhiuⁿ tih siá Tâibûn. 
Chiūsùiⁿkóng Asiâng lí m̄ sī Gîlânlâng, hoānsè mā sī kāng khiuⁿ he̍kchiá óakhiuⁿ chiah ē ū ánne ê miâ, che chhêngchāi sī ētàng hunsek ê.
Kam Jītián tō oânchoân bô "siâng" chit jī.
Ū-iáⁿ, góa ū chê siăn-pái in lāu-pē tō Lâm-tâu-lâng, Ē-mn̂g i lóng kóng chò Ē-mûi, góa thiaⁿ tio̍h kám-kak chiok chhin-chhiat ê.
Che mā sī góa chhâ jītián chiah chai neh...Hànjītián, Kamjītián, miâ--lah, ah goán hia ūiáⁿ ū kóng "ang", siāngpan, siānghó, ēhiáng(hiáu) ia̍hsiàⁿ--ê ánne.
Góa m̄bat kóng Ēmûiⁿ, hoâiⁿti̍t in Tiongkok hia sī Ēmn̂g tio̍h m̄bián chiàu Hànjī piàn kakī ê khiuⁿkháu 
Hio͘, m̄kù goán chia oânná éngéng ē kóng Ēmûi, Kimmûi.
Jîchhiáⁿ Thôhûiⁿ ê Kimmûilâng ūiáⁿ bēchió, chìchió Kimmûi chit ê sû tī Thôhûiⁿ sī chiok chia̍p tih kóng ê.
Jîchhiáⁿ téng iân ê Thôhûiⁿlâng, kîsi̍t in kóngōe ê sî, hit jī 門 kinpún bô mn̂g chitlō im. 
Thôhûiⁿ ê uiⁿ kah Gîlân ū siáⁿ bôkâng, goán ū chi̍tkóa ōe m̄chai lí thiaⁿū--bô.
Hoānsè iáu sī ū 1kóa sûlūi bôkāng, m̄kú m̄ sī -uiⁿ ê pō͘hūn, sī Gîlân chāitē chiah ū tih kóng ê sûlūi góa ē ohtit bat.
Chóngsī góa tih Gîlân chòpeng ê sî, chitkhoán chōnghóng mā bô tútio̍h kài chē, tosò͘ ê sûlūi kap Thôhûiⁿ ê oânná chhaputto.
(Góa chìnchêng kì--ê
Ûiⁿ ê, pūiⁿ, suiⁿ, phû ê, tūiⁿ khì, thangámûiⁿ, khachhuiⁿ, thâukengá, siānghó, puilíhó, siāngpan, ēhiáng, tāulieng, tāují, sngá, hoaná lānpha, hoaná kiùliù, chē chūliánchhia, ha̍kha̍k, kúkù...
Sngá góa khaktēng Gîlân chiah ū,
hoaná lānpha, hoaná kiùliù mā sī,
tāulieng kám sī tāuleng?
Ha̍kha̍k, kúkù sī sáⁿ? Che góa ūiáⁿ m̄ bat.
Chhun ê Thôhûiⁿkhiuⁿ chhiūⁿ siāngpan, siāngkhò... á sī chhiūⁿ sinseⁿ (siansiⁿ), sé hunsu (sé sinkhu), chípūiⁿ (chúpn̄g) oânná ū ánne kóng, m̄kú chit kúinā cha̍p tang Thôhûiⁿ jînkháu liûthong siuⁿ kín a, taⁿ ū chiok tang Thôhûiⁿkhiuⁿ ê lâng, pílē ūiáⁿ kiámchió chiâⁿ chē, sùiⁿ sī kiângboeh bô khì a.
Tio̍h, sī tāuleng, góa kámkak goán ū Éngchēng khiuⁿ.
Ha̍kha̍k sī ha̍khāu.
Kúkù sī lānchiáu, thongsiông kóng gíná--ê.
Hoanálānpha sī sîkèkó, hoanákiùliù (im óa きゅうり) sī koeánî.
Gòa chinchiàⁿ m̄chai Thôhûiⁿ sī ánne...góa chaiiáⁿ Gîlân tōakhài sī 1796 hitchūn chiah ū m̄sī "Pêⁿpo͘--ê(kúiā cho̍k m̄ná Kavalan)" ia̍hsī "Hoaná koah thâu--ê(Atayal?)" kòe--khì.
Ah che koahthâu ê kónghoat thiaⁿkóng goán Gîlân chiah ū iōng che leh kā gíná heⁿhkiaⁿ, saipō͘ bô chitê chōnghóng, ah chia ê lâng sī siáng, goán chìnchêng ū thólūn Tâioânlâng chhuthiān chìnchêng, nā kóng tio̍h chittīnlâng sī "Bânlâmlâng/gí"(mā bôài iōng Hànjîn, hoānsè ū tha̍kchheh--ê chiah chai), nā ài khah ha̍p hitchūn hoānsè ē iōng in kahiong kóng in ê ōe, tio̍h, lán chó͘ sian kîtiong chi̍tê, kóng che sī ài ū kakī ê káisoeh khoân lah, tio̍h ài te̍kpia̍t káisoeh.
Hó lah chúiàu thiaⁿ i kóng--ê, Tâioântósú：Nick Orange
https://www.facebook.com/profile.php?id=1068716483
Chiū góa chai, Ji̍tpún sîtāi bô Bânlâm chit ê sû, m̄kú ū chê ìsù kap chitmá Tiongkokōe Minnanren sioóa ê sû: Ēlâmlâng.
Góa ē jīnûi pêⁿtēlâng taⁿ tosò͘ kóng Tâioânōe, kap in ê chó͘sian kám choân sī ùi Tn̂gsoaⁿ lâi ê, che púnlâi tō sī ài hunkhui khòaⁿ ê bôkāng tāichì.
Thôhûiⁿ, Gîlân choa̍ttùi ū siūtio̍h Chiangchiu lâi ê îbîn énghiáng, chiah ē taⁿ lán ê ōe kap in Chiangchiuōe ū óakīn.
Chóngsī lán kám choân sī Chiangchiu îbîn ê kiáⁿsun, che tō sī 1 ê bê, chiūsùiⁿ ū 1kóa chó͘sian sī Chiangchiulâng, pílē tih só͘ū chó͘sian lāité iūkoh chiàm jōachē?
Khióngkiaⁿ he pílē bô ittēng ū jōa koân.
M̄kú Ēlâmlâng oânná m̄ sī Hànjîn, thianhā chhêngchāi bô chiàⁿkáng ê Hànjîn, kanna sī kīntāi Tiongkoklâng ê 1 chióng hoatbêng.
Lūnchin boeh kóng sī ū chiok chē mi̍h thang thólūn, m̄kú he tō kóng liáu ūiáⁿ hūiⁿ a.
Lēnggōa 1 ê góa khekhó Chianggí kap Tâigí ê kámsiáng sī, bôlūn lán kóng ê sī jōanī Chiangkhiuⁿ ê Tâioânōe, lóng bē sī Chianggí, hitlō kàisòaⁿ ūiáⁿ bêng, le̍ksú ê insò͘ hō͘ 2 pêng ōe ê chengchha ūiáⁿ tōa, éngoán bôkāng khì a.
