Tha̍k《Chóng-thóng Chheng-chhun Kò͘-sū-koán》siōng tōa ê só͘-ek, ia̍h-sī táⁿ-kek？To̍h sī tì-kak tio̍h lán Tâi-oân-lâng sī chhit-goe̍h-pòaⁿ ê ah-á, kā pak-siah lí ê bah-thé, thún-ta̍h lí ê lêng-hûn ê "chèng/un-kheh", chhùi lāi ê hoa-giân-khá-gí, tòng-chò hái-sè-sam-bêng, hō͘-lâng phiàn kah gōng-gōng-se̍h.
Tông Bûn-Hun lu̍t-su chhim-ji̍p tiau-cha THBK hiān-jīm chóng-tok Chhòa Eng-Bûn tī LSE(The London School of Economics and Political Science) ê lūn-bûn kap ha̍k-ūi ê cheng-gī, i kā so͘-chi̍p ê chèng-kù, kap chhui-lūn, kiat-lūn pâi-lia̍t tī 《Chhòa Eng-Bûn Lūn-bûn-mn̂g》kā ta̍k-ke siông-sè pò-kò. Āu-lâi Tông lu̍t-su koh chhut-pán chit-pún《Chóng-thóng Chheng-chhun Kò͘-sū-koán》, chìn-chi̍t-pō͘ hun-thiah ta̍k-ke it-tēng ē seⁿ-chhut ê giâu-gî:
Chóaⁿ-iūⁿ hit-tong-sî ê KMT chèng-koân ài am-khàm bô lūn-bûn mā bô ha̍k-ūi ê jī-cha̍p-chhit hóe cha-bó͘-gín-á ji̍p-khì "Tòng Hāu" Chèng Tāi kà-chheh, lo̍h-bóe koh chhut-chāi i kiâⁿ oan-oan-oat-oat ê oai-lō͘ seng-téng chò kàu-siū？
Chóaⁿ-iūⁿ Chhòa Eng-Bûn chú-lí ê THBK "pún-thó͘ chèng-koân", To̍k-li̍p Kiàn-kok ê bo̍k-piau ē tò-kiu kàu kap Chhàu-thâu-á 87% sêng ê Khòng Tiong(-Hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok) Pó [Tiong](-Hôa Bîn-kok)？
Chóaⁿ-iūⁿ choán-hêng chèng-gī kap su-hoat kái-kek, chi̍t-ê tiàu chhiū-thâu, chi̍t-ê pàng chúi lâu？
Kò͘-sū tio̍h ài ùi liu-liu-chhiu-chhiu, gâu nǹg-chǹg ê Chhòa Kiat-Seng khai-sí, i seng kau-kiat Tóng Kok sè-le̍k, ēng bē-kìⁿ-tit kng ê chhiú-lō͘, kā kok-sán piàn tóng-sán koh piàn ka-sán, thè Chhàu-thâu-á chi̍p-thoân "àn-nāi" pó in peng-an ê Bí-kok kun-peng, chò phôe-bah seng-lí, in tau seng-lí chò kah sūn-hong-sūn-chúi, i chi̍t-ê lâng kap sì ê hū-jîn-lâng "to-goân-sêng-ka"..., kóng kàu i siōng chhut-tioh ê bān cha-bó͘-kiáⁿ Chhòa Eng-Bûn the̍h Henry Luce chit-tiâu "Tóng Kok chiúⁿ-ha̍k-kim" chhut-kok tha̍k-chheh, the̍h-tio̍h 1.5 ê phok-sū ha̍k-ūi, sòa--lo̍h-lâi, bô lu̍t-su-pâi to̍h khui-gia̍p, ûi-hoat kiam-chit, ēng hoat-lu̍t choan-gia̍p (sui-jiân bô pâi) kā tóng kok chú-tē tàu kò͘ in (thau--lâi, chhiúⁿ--lâi) ê hái-gōa châi-sán...
Góa tī chia to̍h bô koh ke-kóng ah, kóng Chhòa Eng-Bûn sī "Tóng Kok Eng(Tiong-bûn: 黨國之女)" choa̍t-tùi bô kòe-thâu. Tóng Kok Eng, chiàu i ê seng-tióng pōe-kéng, bô khó-lêng ū Se-hng chū-iû chú-gī kap bîn-chú hiàn-chèng ê sìn-gióng kap kian-chhî, koh khah bô khó-lêng ū Tâi-oân bîn-cho̍k ì-sek ê chêng-kám, iā bô thâu-khak iā bô sim, hiān-hiān to̍h sī kap Tóng Kok kau-kiat ê Tâi-gan sè-le̍k ê ka-lé âng-á.
《Chóng-thóng Chheng-chhun Kò͘-sū-koán》lāi-té siōng hō͘ góa kám-tōng--ê, sī bak-tio̍h 1972-4 nî Bí-kok chóng-thóng Richard Nixon chhut-phòa ê Chúi-mn̂g Sū-kiāⁿ(Watergate scandal) hit-tōaⁿ le̍k-sú. Bí-kok Su-hoat-pō͘ te̍k-pia̍t kiám-chhat-koaⁿ Archibald Cox iau-kiû chóng-thóng Nixon kā i lio̍k-tio̍h ê thau-thiaⁿ ê lio̍k-im-tòa(che to̍h sī i ê hoān-chōe chèng-bu̍t) kau--chhut-lâi, Nixon chiū chhiáⁿ i ê téng-si kā i bián-chit; i ê téng-si, kiám-chhat chóng-tiúⁿ kiam Su-hoat Pō͘ pō͘-tiúⁿ Elliot Richardson, sûi thê-chhut sî-pió, koh kā Nixon kóng, jīm-bēng siáⁿ-lâng chò te̍k-pia̍t kiám-chhat-koaⁿ sī i ha̍p-kai-jiân to̍k-li̍p ê chit-koân, i chiūⁿ-jīm sî mā kap Kok-hōe ū iok-sok, piáu-sī ē hō͘ i jīm-bēng ê te̍k-pia̍t kiám-chhat-koaⁿ to̍k-li̍p hêng-sú chit-koân. Hiān-ji̍t, hù kiám-chhat chóng-tiúⁿ William Ruckelshaus chiap Richardson ê ūi, i kāng-khoán kī-choa̍t kā Cox bián-chit, sûi sî-thâu-lō͘, i kā Nixon kóng, "Chin sit-lé, góa ê liông-sim bô ín-chún góa chiàu lí ê chí-sī kā Archibald Cox bián-chit.(I am, of course, sorry that my conscience will not permit me to carry out your instruction to discharge Archibald Cox.)"
Tē saⁿ ê chiūⁿ-tâi ê su-hoat pō͘-tiúⁿ Robert Bork, chóng-sǹg kiò Cox tńg-khì chia̍h ka-kī. M̄-koh cha̍p tang āu, Bork hông thê-miâ chò Chòe-ko Hoat-īⁿ ê tōa-hoat-koaⁿ, i bat khut-ho̍k, hō͘ hêng-chèng-koân khok-tiuⁿ ê pháiⁿ kì-lio̍k, hō͘ Senate hóⁿ-koat i ê thê-miâ.
Tông lu̍t-su ēng kui-phiⁿ lâi tiàm-miâ bat siá-kòe bûn-chiuⁿ lâi phô͘-thàⁿ Tóng Kok Eng ê kè lūn-bûn ê ha̍k-chiá kap in ê "kî-bûn". Aih！Tì-sek-hūn-chú, tha̍k-chheh-lâng kám m̄-sī ài "tùi koân-sè kóng chin-ōe"？Archibald Cox, Elliot Richardson, William Ruckelshaus sī chiàⁿ-káng ê lâm-chú-hàn, THBK chia-ê tha̍k-chheh-lâng ná-ē kam-goān chò ho̍k-sāi choan-chè kun-ông ê thài-kàm？
《Chóng-thóng Chheng-chhun Kò͘-sū-koán》, Lâng kóng khó-pí sī "Formosa Betrayed II". In-ūi Tâi-oân ê tē-lí hong-thó͘, chiâⁿ-chò Ji̍t-pún ê lâm chìn ki-tē, chiâⁿ-chò Tân Gî hia-ê Tiong-kok-á pak-siah ê iûⁿ-ko, chiâⁿ-chò Chhàu-thâu-á cháu-lō͘ hioh-chhoán ê an-lo̍k-kok, Chiâⁿ-chò Bí-kok chi-chhî Chhàu-thâu-á, pó-hō͘ Tiong-Hôa Bîn-kok ê in-toaⁿ. Tī chit-tè tó-sū téng-koân seⁿ-thòaⁿ ê jîn-bîn, lán ê ūn-miā, kám m̄-sī chhân-chhiūⁿ Chhòa Kiat-Seng khui ê hit-keng "Tóng Kok cha-bó͘-keng", Lô-má Pn̄g-tiàm lāi, ēng bah-thé kap saⁿ téng cha̍p-jī hō͘ lâng kau-koan ōaⁿ chi̍t-tiâu pi-bî ê oa̍h-lō͘ ê cha-bó͘-gín-á？
Góa ê ì-sù, m̄-sī beh oàn-sin-chheh-miā lóng koài pa̍t-lâng, Formosa betrayed by whom? M̄-sī pa̍t-lâng, m̄-sī gōa-lâng, sī lán ka-kī ê sim kap thâu-khak. Bē-kì-tit ka-kī ê pē-bú-ōe, bîn-cho̍k chiū bô chiâⁿ chi̍t-ê ū bī-lâi, ē sêng-tióng ê oa̍h-lâng, tùi chin-lí, chèng-gī, sū-hui bô-iàu-bô-kín, bô him-bō͘ gióng-bōng kap tui-kiû ê io̍k-bōng, to̍h bô chiâⁿ chi̍t-ê hiān-tāi ê kok-ka. Khí-chō Sin Kok-ka, iā-tio̍h thâu-khak iā-tio̍h sim, Love and Reason, romanticism and the Enlightenment, bē-khiàm-tit chi̍t hāng,《Chóng-thóng Chheng-chhun Kò͘-sū-koán》, kek lán ê thâu-khak, chhì-kek lán ê sim, hō͘ pe̍h-chhat kap gām-siūⁿ lóng-chóng hu-hu--khì, hō͘ lán chai lán sī siáⁿ-lâng, phāiⁿ teh lán keng-kah-thâu ê chōe-ok kap chhò-gō͘ ū gōa tāng, hoán-séng liáu the̍h-chhut ióng-khì kā hiat-kak, têng koh ùi to̍k-li̍p kiàn-kok ê chiàⁿ lō͘ tōa pō͘ khí-kiâⁿ.